Ҳуқуқи инсон ҷузъи бунёдии арзишҳои умумибашарӣ ва асоси муносибатҳои муосири байналмилалӣ ба ҳисоб меравад. Тибқи меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ, ҳимояи ҳуқуқ ва озодиҳои инсон на танҳо уҳдадории дохилии давлат, балки масъулияти байналмилалӣ низ мебошад. Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ дар соли 1991 ба равандҳои байналмилалии ҳуқуқи инсон фаъолона ҳамроҳ гардид ва бо тасдиқи як қатор созишномаҳои муҳими ҷаҳонӣ ӯҳдадориҳои худро ҳамчун узви ҷомеаи байналмилалӣ ба зимма гирифт.
Аҳамияти эътирофи байналмилалӣ барои Тоҷикистон аз чанд ҷабҳа таҳлил мешавад: ҳуқуқӣ, сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва амниятӣ. Ин мақола бо такя ба усули таҳлили илмӣ ва қонунмандии ҳуқуқи байналмилалӣ ин равандро мавриди омӯзиш қарор медиҳад ва нишон медиҳад, ки воридшавии Тоҷикистон ба низоми ҷаҳонии ҳимояи ҳуқуқи инсон чӣ гуна ба рушди ҷомеа ва давлат таъсир мегузорад.
Эътирофи байналмилалии ҳуқуқи инсон пеш аз ҳама як падидаи назариявӣ ва ҳуқуқӣ мебошад, ки ба принсипи универсализми ҳуқуқи инсон такя мекунад. Бар асоси ин назария, ҳуқуқи инсон хусусияти умумибашарӣ дошта, аз ҳудуди давлатҳо берун меистад ва ҳар як давлат уҳдадор аст барои ҳимояи он шароити зарурӣ фароҳам оварад. Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ҳамроҳшавӣ ба Эъломияи умумии ҳуқуқи башар, Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ, Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ ва дигар конвенсияҳо мавқеи худро ҳамчун давлати ҷонибдори ҳуқуқи инсон нишон додааст.
Аз нуқтаи назари ҳуқуқи миллӣ, ворид шудани Тоҷикистон ба низоми байналмилалӣ ба инкишофи қонунгузории ватанӣ таъсири амиқ гузошт. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон (моддаи 10) муқаррар менамояд, ки санадҳои эътирофгардидаи байналмилалӣ қисми таркибии қонунгузории кишвар мебошанд. Ин муқаррарот ба болоравии мақоми ҳуқуқҳои инсон дар низоми ҳуқуқӣ таъсир расонда, зарурати такмили доимии қонунгузории соҳавиро ба миён овардааст. Дар натиҷа як қатор ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ, аз ҷумла таъсиси мақомоти ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон, ислоҳот ба қонунҳо дар бораи ҳуқуқи кӯдак, пешгирии зӯроварӣ дар оила, баробарии гендерӣ ва баланд бардоштани шаффофияти фаъолияти мақомоти давлатӣ амалӣ гардид.
Аз нигоҳи илмҳои сиёсӣ, пайвастани Тоҷикистон ба созишномаҳои байналмилалӣ ба ташаккули ҷомеаи демократӣ замина гузоштааст. Давлат бо пешниҳоди ҳисоботҳо ба кумитаҳои СММ, қабули тавсияҳо ва татбиқи ислоҳот масъулияти худро пеши ҷомеаи ҷаҳонӣ ва шаҳрвандони худ меафзояд. Ин раванд ба густариши ҷомеаи шаҳрвандӣ, баланд бардоштани сатҳи маърифати ҳуқуқии аҳолӣ ва рушди институтҳои демократӣ мусоидат мекунад.
Масълаи мазкур ҷиҳати иҷтимоӣ низ аҳамияти калон дорад. Пиёда намудани меъёрҳои байналмилалии ҳуқуқи инсон ба такмили барномаҳои давлатӣ дар соҳаи маориф, тандурустӣ, ҳифзи иҷтимоӣ, ҳимояи кӯдакон, занон ва гурӯҳҳои осебпазир таъсир расонд. Ҳамкорӣ бо созмонҳои байналмилалӣ ба монанди СММ, ЮНИСЕФ, ЮНИФЕ ва САҲА ба Тоҷикистон имкон медиҳад, ки таҷрибаи ҷаҳониро дар ҳимояи ҳуқуқи инсон ҷорӣ намояд. Ин раванд сатҳи некӯаҳволии аҳолиро баланд намуда, имкониятҳои рушди инсонӣ ва иҷтимоиро тавзеҳ медиҳад.
Илова бар ин, эътирофи байналмилалии ҳуқуқи инсон ба рушди иқтисодӣ низ мусоидат мекунад. Давлатҳое, ки ҳуқуқи инсонро риоя мекунанд, барои сармоягузорони хориҷӣ ҷолибтаранд, зеро устуворӣ, амният ва шаффофият дар онҳо баландтар аст. Тоҷикистон бо тақвияти меъёрҳои ҳуқуқии байналмилалӣ эътимоди ҷомеаи ҷаҳониро ба сиёсати давлатӣ ва иқтисодиёт боло мебардорад.
Ниҳоят, аз дидгоҳи амниятӣ, риояи ҳуқуқи инсон ба суботи дохилӣ ва коҳиши омилҳои хавф мусоидат мекунад. Таҷрибаи ҷаҳонӣ исбот мекунад, ки сатҳи поймолшавии ҳуқуқи инсон мустақиман ба нооромии иҷтимоӣ, афзоиши ҷинояткорӣ ва дигар таҳдидҳо иртибот дорад. Дар Тоҷикистон татбиқи меъёрҳои байналмилалӣ ба коҳиши шиканҷа, бартарафсозии муносибати нодуруст дар ҳабсхонаҳо, пешгирии радикализатсия ва таҳкими эътимоди мардум ба давлат мусоидат менамояд.
Дар маҷмӯъ, эътирофи байналмилалии ҳуқуқи инсон аз ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон қадами муҳим дар роҳи таҳкими давлатдории ҳуқуқбунёд ва рушди устувори миллӣ мебошад. Ин раванд ба такмили қонунгузории миллӣ, рушди институтҳои демократӣ, болоравии масъулияти мақомоти давлатӣ, беҳтаршавии сатҳи зиндагии аҳолӣ ва ҷалби сармояи хориҷӣ мусоидат мекунад. Тоҷикистон бо пайвастан ба низоми байналмилалии ҳимояи ҳуқуқи инсон худро ҳамчун давлати эҳтиромкунанда ва ҷонибдори арзишҳои умумибашарӣ муаррифӣ намуда, ба таҳкими нуфузи байналмилалӣ ва рушди муназзами ҷомеа шароити мусоид фароҳам овардааст.
Ҳамин тавр, аҳамияти эътирофи байналмилалии ҳуқуқи инсон барои Тоҷикистон на танҳо ҳуқуқӣ, балки сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва амниятӣ буда,мавқеи кишварро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ нисбат ба пештара мустаҳкамтар месозад
Ассистенти кафедраи ҳуқуқи ҷиноятӣ
ва муқовимат бо корупсия .
САИДЗОДА ДАВЛАТАЛӢ ҲОКИМҶОН